Útgreiðslur

Að mörgu er að hyggja þegar kemur að útgreiðslu lífeyrissparnaðar. Frjálsi býður sjóðfélögum upp á sjálfsafgreiðslu auk persónulegrar útgreiðsluráðgjafar.

Í Arion appinu er hægt að sækja um útgreiðslu frjálsrar séreignar vegna aldurs og erfða. Útgreiðsluferlið er einfalt og aðeins opið þeim sem náð hafa viðmiðunaraldri eða eiga erfðaséreign. Ef þú vilt kynna þér málið betur mælum við með að horfa á fræðslumyndband.

Þú getur auk þess bókað tíma með ráðgjafa með því að smella á hnappinn hér fyrir neðan. 

Frjálsi stendur reglulega fyrir opnum fræðslufundum um útgreiðslu lífeyrissparnaðar.

Í útgreiðslureiknivél Frjálsa getur þú sett inn þínar forsendur.

Frjálsi leggur áherslur á rafrænar leiðir:

  • Í appinu getur þú sótt um útgreiðslu frjálsrar séreignar vegna aldurs og erfða.
  • Í appinu og á Mínum síðum getur þú séð heildarstöðu lífeyrissparnaðar þíns hjá Frjálsa.
  • Í appinu geturðu séð áunnin og áætluð eftirlaun við starfslok og áhrif frestunar/flýtingar.
  • Í appinu geturðu skoðað áætlaða fjárhæð séreignar við starfslok og mánaðarlega útgreiðslu.
  • Á Mínum síðum getur þú séð stöðuna á skyldusparnaði þínum hjá öðrum sjóðum.
  • Á Mínum síðum getur þú sótt um útgreiðslu og breytt fyrri útgreiðsluumsóknum.

Arion appið Mínar síður Skoða útgreiðslureiknivél 

Viltu vita meira? 

Hér fyrir neðan getur þú kynnt þér útgreiðsluupplýsingar, útgreiðslureglur Frjálsa og svör við helstu spurningum sjóðfélaga í tengslum við útgreiðslur lífeyrissparnaðar.

Útgreiðsluupplýsingar

  • Lífeyrir: er greiddur út síðasta virka dag mánaðar. Berist umsókn um eftirlaun 20. dag mánaðar eða fyrr eru eftirlaun greidd síðasta virka dag sama mánaðar, annars síðasta virka dag næsta mánaðar. Frá móttöku umsóknar til útgreiðslu maka- og barnalífeyris geta liðið allt að 8 vikur og allt að 16 vikur vegna örorku- og barnalífeyris.
  • Séreign: mánaðarlegar útgreiðslur fara fram síðasta virka dag mánaðar. Umsóknir þurfa að berast fimm virkum dögum fyrir útgreiðsludag. Eingreiðslur og skattfrjáls húsnæðissparnaður greiðast 15. og síðasta virka dag mánaðar en beri útgreiðsludagur upp á frídegi fer útgreiðsla fram á síðasta virka degi á undan. Ef umsókn um eingreiðslu berst í gegnum app er greitt út fimm virkum dögum eftir að umsókn berst.    
  • Skattlagning: greiddur er tekjuskattur við útgreiðslu en hvorki erfðafjárskattur né fjármagnstekjuskattur. Umsækjendur upplýsa um nýtingu skattþrepa og persónuafsláttar en Frjálsi stendur skil á staðgreiðslu til ríkisins. Nánar á skatturinn.is
  • Samspil við TR: sjóðfélagar eru hvattir til að leita ráðgjafar hjá TR vegna tekjutenginga, en útgreiðslur bæði samtryggingar og séreignar, nema 4%+2% viðbótarsparnaðar,  teljast til tekna og lækka greiðslur TR um 45% eftir að frítekjumarki er náð. Nánar í spurt og svarað og á vefsíðu TR.

Útgreiðslureglur Frjálsa

Útgreiðslum lífeyris og séreignar úr Frjálsa má einkum skipta í þrjá flokka eftir aðstæðum þ.e. vegna aldurs, örorku og andláts. En fleira kemur til svo sem skattfrjáls viðbótarsparnaður/tilgreind séreign til íbúðakaupa svo og endurgreiðslur iðgjalda vegna brottflutnings erlendra ríkisborgara frá Íslandi. Útgreiðslureglur er að finna í flipunum hér fyrir neðan.

 

Eftirlaun er greidd mánaðarlega úr Frjálsa eftir 60 ára aldur og til æviloka.

  • Í Frjálsa eiga sjóðfélagar réttindi í a.m.k. einni af þremur skyldusparnaðarleiðum sjóðsins. 
  • Frjálsa leiðin: eftirlaun greiðast úr samtryggingu. Viðmiðunaraldur er 70 ára. Flýta má til allt að 60 ára gegn lægri mánaðarlegri fjárhæð eða fresta til allt að 80 ára gegn hærri. 
  • Tryggingaleiðin: eftirlaun greiðast úr samtryggingu. Viðmiðunaraldur er 67 ára. Flýta má til allt að 60 ára gegn lægri mánaðarlegri fjárhæð eða fresta til allt að 80 ára gegn hærri. 
  • Erfanlega leiðin: eftirlaun greiðast úr bundinni séreign á fyrri hluta eftirlaunaáranna og samtryggingu á seinni hluta þeirra. Viðmiðunaraldur er 70 ára. Flýta má bundinni séreign til allt að 60 ára gegn lægri mánaðarlegri fjárhæð eða fresta til allt að 85 ára gegn hærri. Flýta má samtryggingu til allt að 82 ára gegn lægri mánaðarlegri fjárhæð en útgreiðsla samtryggingar hefst eigi síðar en 85 ára. Útgreiðslum bundinnar séreignar skal þá vera lokið. Eingreiðsla bundinnar séreignar er heimil þegar inneign er/fer undir viðmiðunarfjárhæð, 1.836.311 kr. (2025). Við það falla mánaðargreiðslur niður þar til samtrygging tekur við. Frjálst er að dreifa eingreiðslu á fleiri mánuði t.d. vegna skattahagræðingar. Ein sérstaða Erfanlegu leiðarinnar er erfanleg séreign því sá hluti bundinnar séreignar sem ekki greiðist sjóðfélaga, erfist að fullu.
  • Komi til orkutaps eftir 60 ára en fyrir viðmiðunaraldur eftirlauna þá er almenna reglan að sækja um örorkulífeyri fremur en flýta eftirlaunum. Ef eftirlaunagreiðslur úr samtryggingu eru hafnar er ekki hægt að sækja um örorkulífeyri, þrátt fyrir orkutap. Fjárhæð eftirlauuna skerðist ekki þó sjóðfélagi hafi áður fengið örorkulífeyri.
  • Lífeyrisréttindi eru verðtryggð og fer síðasta greiðsla fram síðasta virka dag andlátsmánaðar. Ekki er greitt aftur í tímann. Upplýsingar um fjárhæð eftirlauna er að finna í spurt og svarað hér neðar á síðunni.
  • Hálfur lífeyrir: sjóðfélagi sem greitt hefur skylduiðgjald í Frjálsa, náð 60 ára aldri og ekki hafið töku eftirlauna getur sótt um hálfan ellilífeyri. Þá er t.d. hægt að flýta helmingi réttinda gegn lægri mánaðarlegri fjárhæð og fresta hluta til viðmiðunaraldurs eða lengur gegn hærri mánaðarlegri fjárhæð. Samhliða er hægt að sækja um hálfan ellilífeyri hjá TR, en um hann gildir sérstakt frítekjumark, nánar hér.
  • Sjá útgreiðslureglur séreignar vegna aldurs hér.
  • Reikna dæmið hér.
  • Sækja um útgreiðslu hér.

Örorku- og barnalífeyrir er greiddur mánaðarlega úr Frjálsa á grundvelli orku- og tekjutaps.

  • Örorkulífeyrir er greiddur hafi sjóðfélagi greitt í lífeyrissjóð í a.m.k. 2 ár, ekki endilega 2 ár samfleytt og ekki endilega í sama sjóðinn allan tímann. Örorkulífeyrir er greiddur hafi verið um tekjuskerðingu að ræða af völdum orkutaps og ef orkutap er metið 50% eða meira og varir í minnst 6 mánuði. Fyrstu árin er miðað við vanhæfni til þess starfs sem sinnt var við orkutap en eftir það vanhæfni til almennra starfa. Heimilt er að gera endurhæfingu að skilyrði fyrir greiðslu örorkulífeyris.
  • Skilyrði til framreiknings örorkulífeyris eru að greitt hafi verið í lífeyrissjóð í minnst 3 af síðustu 4 almanaksárum fyrir orkutap. Þar af í minnst 6 mánuði af síðustu 12 mánuðum fyrir orkutap og að greitt hafi verið árlegt lágmarksiðgjald. Ekki má rekja orkutap til ofnotkunar áfengis, lyfja eða fíkniefna.
  • Fjárhæð örorkulífeyris miðast því ýmist við áunnin eða framreiknuð ellilífeyrisréttindi. Fjárhæð áunnins örorkulífeyris getur mest orðið 100% af áunnum ellilífeyrisréttindum en er oft lægri því örorkuprósenta og tekjutap hafa áhrif á fjárhæð. Ekki er hægt að segja til um fjárhæð örorkulífeyris við móttöku umsóknar, tekjuupplýsingar og örorkumat þurfa að liggja fyrir til að hægt sé að úrskurða um fjárhæð. Fjárhæð hækkar ef framreikningsskilyrði eru uppfyllt. Þá eru til viðbótar framreiknuð þau réttindi sem áunnist hefðu með því að greiða jafnmikið í lífeyrissjóð til 65 ára og gert var síðustu árin fyrir orkutap. Almennt er tekið mið af meðaltekjum 3ja síðustu ára en í undantekningartilfellum síðustu átta ára.
  • Barnalífeyrir er greiddur með hverju barni/kjörbarni/ættleiddu barni sjóðfélaga til 18 ára. Einnig fóstur- og stjúpbörnum sem sjóðfélagi hefur framfært að mestu eða öllu leyti. Greitt er með börnum sem fædd eru eða ættleidd fyrir orkutap örorkulífeyrisþega. Greitt er til sjóðfélaga, jafnvel þó að barn búi hjá fyrrverandi maka sjóðfélaga. Heimilt er að greiða inn á reikning barns frá 16 ára aldri, liggi framsalsheimild sjóðfélaga fyrir. Barnalífeyrir er föst fjárhæð sem breytist árlega. Fullur barnalífeyrir með hverju barni er 19.283 kr. (2024). Fjárhæðin lækkar ef árleg lágmarksiðgjöld ná ekki viðmiðum síðustu tveggja almanaksára fyrir orkutap eða vegna lægri örorkuprósentu. Barnalífeyrir er ekki framreiknaður.
  • Örorku- og barnalífeyrir er greiddur mánaðarlega og eru lífeyrisréttindi verðtryggð. Fyrsta greiðsla er almennt hærri vegna þeirra mánaða sem liðið hafa frá orkutapi til fyrstu útgreiðslu. Greitt er allt að tvö ár aftur í tímann, þó ekki vegna fyrstu 3ja mánaða eftir orkutap. Örorku- og barnalífeyrir er aldrei greiddur í eingreiðslu fram í tímann. Örorkulífeyrir er greiddur þar til sjóðfélagi öðlast starfsorku á ný eða þar til mat á örorku fer undir 50% eða þar til ellilífeyrir tekur við. Greiðslum barnalífeyris lýkur við 18 ára aldur hvers barns eða þegar réttur til örorkulífeyris sjóðfélaga fellur niður. Þó ekki vegna breytinga af örorkulífeyri á ellilífeyri. Útgreiðslur örorkulífeyris skerða ekki ellilífeyri en ellilífeyrir getur orðið hærri eða lægri en örorkulífeyrir. Samanlögð fjárhæð örorku- og barnalífeyris skal aldrei vera hærri en tekjutap vegna örorku.
  • Örorkumat er læknisfræðilegt og þarf sjóðfélagi að skila til sjóðsins læknisvottorði vegna örorku ásamt umsókn. Trúnaðarlæknar sjóðsins sjá um að úrskurða um örorku sjóðfélaga og sinna endurmati þeirra.
  • Sjá einnig útgreiðslureglur séreignar vegna örorku, hér.
  • Sækja um útgreiðslu hér.

Makalífeyrir er greiddur úr Frjálsa í a.m.k. tvö ár eftir andlát sjóðfélaga og barnalífeyrir til 18 ára.

  • Makalífeyrir er greiddur hafi sjóðfélagi látið eftir sig maka, greitt í lífeyrissjóð í a.m.k. 2 ár, ekki endilega 2 ár samfleytt og ekki endilega í sama sjóðinn allan tímann. Eða sjóðfélagi hafi notið ellilífeyris/örorkulífeyris/öðlast rétt til framreiknings úr sjóðnum.
  • Skilyrði til framreiknings makalífeyris eru að greitt hafi verið í lífeyrissjóð í minnst 3 af síðustu 4 almanaksárum fyrir andlát. Þar af í minnst 6 mánuði af síðustu 12 mánuðum fyrir andlát og að greitt hafi verið árlegt lágmarksiðgjald.
  • Fjárhæð makalífeyris miðast því ýmist við áunnin eða framreiknuð ellilífeyrisréttindi. Fjárhæð áunnins makalífeyris er 50% af áunnum ellilífeyrisréttindum sjóðfélaga við andlát, en fjárhæð hækkar ef framreikningsskilyrði eru uppfyllt. Þá eru til viðbótar framreiknuð 50% þeirra réttinda sem áunnist hefðu með því að greiða jafnmikið í lífeyrissjóð til 65 ára og gert var síðustu árin fyrir andlát. Almennt er tekið mið af meðaltekjum 3ja síðustu ára en í undantekningartilfellum síðustu átta ára.
  • Greitt er til eftirlifandi maka. Maki telst sá sem var í hjúskap eða óvígðri sambúð með sjóðfélaga við andlát, enda hafi fjárfélagi ekki verið slitið. Með óvígðri sambúð er átt við sambúð tveggja einstaklinga sem eiga sameiginlegt lögheimili, eru samvistum, eiga barn saman, eiga von á barni saman eða sambúðin hefur varað samfleytt í a.m.k. tvö ár.
  • Barnalífeyrir er greiddur með hverju barni/kjörbarni/ættleiddu barni sjóðfélaga til 18 ára. Einnig fóstur- og stjúpbörnum sem sjóðfélagi hefur framfært að mestu eða öllu leyti. Greitt er með ófæddum börnum látins sjóðfélaga. Greitt er til framfæranda. Heimilt er að greiða inn á reikning barns frá 16 ára aldri, liggi framsalsheimild framfæranda fyrir. Barnalífeyrir er föst fjárhæð sem breytist árlega. Fullur barnalífeyrir með hverju barni er 26.295 kr. (2024). Fjárhæðin lækkar ef árleg lágmarksiðgjöld ná ekki viðmiðum síðustu tveggja almanaksára fyrir andlát. Barnalífeyrir er ekki framreiknaður.
  • Maka- og barnalífeyrir er greiddur mánaðarlega og eru lífeyrisréttindi verðtryggð. Fyrsta greiðsla er almennt hærri vegna þeirra mánaða sem liðið hafa frá andláti til fyrstu útgreiðslu. Greitt er allt að tvö ár aftur í tímann. Makalífeyrir er greiddur minnst tvö ár frá andláti. Makalífeyrir er greiddur í eingreiðslu ef makalífeyrisréttindi eru lægri en viðmiðunarfjárhæð 3.278 kr. (ágúst 2021) en barnalífeyrir er aldrei greiddur í eingreiðslu fram í tímann. Hafi maki barn yngra en 18 ára á framfæri sem sjóðfélagi framfærði áður, eða ef maki er a.m.k. 50% öryrki og yngri en 67 ára, er makalífeyrir greiddur meðan það ástand varir. Eða þar til maki gengur í hjónaband á ný/stofnar til sambúðar sem jafna má til hjúskapar. Greiðslum barnalífeyris lýkur við 18 ára aldur hvers barns. Barnalífeyrisgreiðslur falla ekki niður þó að maki gangi í hjónaband á ný/stofni til sambúðar sem jafna má til hjúskapar.
  • Sjá einnig útgreiðslureglur séreignar vegna andláts, hér.
  • Sækja um útgreiðslu hér.

Hjónum og sambúðaraðilum, bæði núverandi og fyrrverandi, er heimilt en ekki skylt að gera samninga sín á milli um skiptingu ellilífeyris. Til þess eru þrjár leiðir færar.

Skipting getur að hámarki verið 50% og þarf að vera gagnkvæm og jöfn, sem þýðir að hjón/sambúðarfólk skuli veita hinu, sama hlutfall réttinda/greiðslna sinna. Tekjulægri fær þá meira en ella og tekjuhærri minna en hann hefði annars fengið. Skiptingin gildir um ellilífeyri úr samtryggingu/bundinni séreign, úr lífeyrissjóðum sjóðfélaga og maka, hægt er að skoða heildarstöðu lífeyrisréttinda úr öllum lífeyrissjóðum inn á Mínum síðum og lífeyrisgattin.is. Nánar um bundna séreign neðar.*

Samningar um skiptingu ellilífeyris hafa ekki áhrif á önnur réttindi í lífeyrissjóðum, s.s. til örorku-, maka- og barnalífeyris.

Skipting ellilífeyrisréttinda

Markmið skiptingar er almennt að jafna heildarstöðu sjóðfélaga og maka til ellilífeyris. Eftir því sem réttindamunur er meiri, þykir almennt ríkari ástæða til skiptingar. En fleira getur komið til, aldursmunur getur haft áhrif á ákvörðun og sumir velta fyrir sér lífslíkum m.a. byggt á heilsufari og erfðum. Dæmi um annað sem getur haft áhrif á ákvarðanatöku er ævilangur makalífeyrir, skattahagræði og mögulegar greiðslur TR.

Hægt er að skipta áunnum réttindum og/eða framtíðarréttindum.

A. Skipting áunninna ellilífeyrisréttinda:
Sækja þarf um skiptingu áunninna réttinda fyrir 65 ára aldur og áður en lífeyristaka hefst. Aðeins í boði ef sýnt hefur verið fram á að sjúkdómar eða heilsufar dragi ekki úr lífslíkum, því þarf heilbrigðisvottorð beggja aðila, fyllt út af lækni, að fylgja samningi. Nær aðeins til ellilífeyrisréttinda sem aflað hefur verið í hjúskap, óvígðri sambúð eða staðfestri samvist. Skipting helst óbreytt komi til skilnaðar eða sambúðarslita og ekki er hægt að segja upp samningi.

B. Skipting framtíðar ellilífeyrisréttinda:
Sækja má um skiptingu framtíðarréttinda áður en lífeyristaka hefst, en ekki þarf að sækja um fyrir ákveðinn aldur. Skipting helst óbreytt komi til skilnaðar eða sambúðarslita, en hægt að segja upp með samþykki beggja aðila og allra lífeyrissjóða. Hefji sjóðfélagi og/eða maki greiðslur í aðra sjóði bera þau ábyrgð á að upplýsa sjóðina um skiptinguna.

*Ef tekjuhærri aðili er í Erfanlegu leiðinni og bundin séreign stór hluti af hans ellilífeyri myndi tekjulægri eignast meiri erfanlegan ellilífeyri við skiptingu en fá minni erfðaséreign við andlát, en gerst hefði án skiptingar. Sveigjanleiki í útgreiðslum til eftirlifandi maka yrði minni þar sem þrengri útgreiðslureglur gilda um ellilífeyri en erfðaséreign. Ef um stjúpbörn er að ræða getur skipting bundinnar séreignar jafnframt haft áhrif á skiptingu erfðaséreignar til barna. Mikilvægt er að aðilar átti sig á áhrifum skiptingar á útgreiðslur og erfanleika áður en skipting er gerð og taki upplýsta ákvörðun.

Skipting ellilífeyrisgreiðslna

Hægt er að skipta ellilífeyrisgreiðslum hafi ellilífeyrisréttindum ekki þegar verið skipt.

C. Skipting ellilífeyrisgreiðslna:
Sækja má um skiptingu ellilífeyrisgreiðslna þegar ellilífeyrisgreiðslur hefjast eða síðar. Samningar sem þessir eru almennt ekki gerðir í óvissu og eiga sérlega vel við ef tekjuhærri aðili dvelur á hjúkrunarheimili. Við skiptingu er ekki horft til sambúðartíma. Hægt er að segja upp samningi en uppsögn annars aðila er fullnægjandi. Samningur fellur úr gildi við andlát þess sem fyrr fellur frá og því er um að ræða tímabundna ráðstöfun.

Samanburður leiða

  Skipting áunninna
ellilífeyrisréttinda		 Skipting framtíðar
ellilífeyrisréttinda		 Skipting
ellilífeyrisgreiðslna
Hverju er skipt?
Samtryggingu/bundinni séreign, úr öllum lífeyrissjóðum aðila.
 Samtryggingu/bundinni séreign, úr lífeyrissjóðum sem aðilar óska eftir.
 Samtryggingu/bundinni séreign, úr lífeyrissjóðum sem aðilar óska eftir.
Hvaða tímabil?
 Nær til ellilífeyrisréttinda sem þegar hefur verið aflað við gerð samnings, á meðan aðilar hafa verið í hjúskap, óvígðri sambúð eða staðfestri samvist.
 Nær til ellilífeyrisréttinda sem aflað er frá gerð samnings.
 Nær til ellilífeyrisgreiðslna frá gerð samnings og til andláts.
Hvenær sótt um?
 Fyrir 65 ára aldur og áður en lífeyristaka hefst.
 Áður en lífeyristaka hefst.
 Þegar lífeyristaka hefst, eða síðar.
Hvaða eyðublöð/fylgigögn?
 Samningur um skiptingu ellilífeyrisréttinda. Hjónavígslu-, sambúðar- eða hjúskaparsöguvottorð. Heilbrigðisvottorð.
 Samningur um skiptingu ellilífeyrisréttinda.
 Samningur um skiptingu ellilífeyrisgreiðslna.
Er hægt að segja upp?
 Nei. Já, en eingöngu með samþykki beggja aðila og allra lífeyrissjóða.
 Já, uppsögn annars aðila er fullnægjandi.
Hvað gerist við skilnað?
 Endanleg ráðstöfun, skipting helst óbreytt.
 Endanleg ráðstöfun, skipting helst óbreytt, en hægt að segja upp.
 Tímabundin ráðstöfun, fellur ekki sjálfkrafa úr gildi við skilnað en hægt að segja upp.
Hvað gerist við andlát?
 Endanleg ráðstöfun, skipting helst óbreytt.
 Endanleg ráðstöfun, skipting helst óbreytt ævilangt.
 Tímabundin ráðstöfun, samningur fellur þegar úr gildi.
Er hagkvæmt að gera samning um skiptingu?
 Samningur er gerður í óvissu um útkomu, en vissu um jafnari hlut aðila. Falli tekjuhærri fyrr frá, var samningur hagkvæmur.
 Samningur er gerður í óvissu um útkomu, en vissu um jafnari hlut aðila. Falli tekjuhærri fyrr frá, var samningur hagkvæmur.
 Samningur er ekki gerður í óvissu um útkomu, ef tekjuhærri er t.d. á hjúkrunar¬heimili er samningur alla jafna hagkvæmur.

Skattfrjáls ráðstöfun viðbótarsparnaðar vegna íbúðakaupa og íbúðalána.

  • Úrræðin eru tvö þ.e. úrræði fyrstu íbúðar og almenna úrræðið.
  • Leiðir hvors úrræðis fyrir sig eru tvær þ.e. húsnæðissparnaður og reglulegar greiðslur inn á lán, nánari upplýsingar hér. 
  • Sótt er um úrræði fyrstu íbúðar á skattur.is almenna úrræðið á leidretting.is.

Eyðublöð og ferli

Aðilar eru hvattir til að leita ráðgjafar hjá núverandi lífeyrissjóði en hann sér um upplýsingagjöf ásamt því að vera í samskiptum við aðra sjóði. Mikilvægt er að aðilar átti sig á heildarmyndinni og taki upplýsta ákvörðun.

Fyrir skiptingu áunninna réttinda:

  • Samningur um skiptingu ellilífeyrisréttinda – einum samningi er skilað til lífeyrissjóðsins með eiginhandarundirritun beggja aðila.
  • Heilbrigðisvottorðum beggja aðila, er skilað til lífeyrissjóðsins útfylltum og undirrituðum af lækni. Sjóðurinn sendir trúnaðarlækni til yfirferðar.
  • Staðfesting á tímabili skiptingar - ef aðilar eru í hjúskap og skipting á aðeins að ná yfir hjúskapartíma er hjónavígsluvottorð/sambúðarvottorð frá Þjóðskrá, sótt um á skra.is eða hjúskaparsöguvottorð ef aðilar vilja láta skipta réttindum frá byrjun sambúðar.

Sé heimild til skiptingar þ.e. gögn fullnægjandi og trúnaðarlæknir telur heilsufar ekki draga úr lífslíkum, er samningur sendur til viðeigandi lífeyrissjóða.

Fyrir skiptingu framtíðarréttinda:

  • Samningur um skiptingu ellilífeyrisréttinda – einum samningi er skilað til lífeyrissjóðsins með eiginhandarundirritun beggja aðila.
  • Staðfesting á tímabili skiptingar - lífeyrissjóði er unnt að sjá skráningu á hjúskap/sambúð í Þjóðskrá.

Sé heimild til skiptingar þ.e. gögn fullnægjandi, er samningur sendur til viðeigandi lífeyrissjóða.

ATH. Hefji sjóðfélagi og/eða maki greiðslur í aðra sjóði bera þau ábyrgð á að upplýsa sjóðina um skiptinguna.

Fyrir skiptingu ellilífeyrisgreiðslna:

  • Samningur um skiptingu ellilífeyrisgreiðslna - einum samningi er skilað til lífeyrissjóðsins með eiginhandarundirritun beggja aðila.
  • Staðfesting á tímabili skiptingar - lífeyrissjóði er unnt að sjá skráningu á hjúskap/sambúð í Þjóðskrá.

Ráðgjöf og aðstoð við gerð samnings

Bóka fund/símtal

Einnig er hægt að senda tölvupóst á frjalsi@frjalsi.is eða hringja í síma 444 6090.

Frekari upplýsingar er að finna inn á vef Landssamtaka lífeyrissjóða þar sem algengum spurningum um skiptingu lífeyris er svarað, sjá hér. Sjá einnig upplýsingar um skiptingu uppsafnaðrar séreignar hér.

Séreign greidd til sjóðfélaga vegna aldurs. 

  • Frjáls séreign viðbótarsparnaðar: frá 60 ára er frjáls séreign laus til útgreiðslu, að vali sjóðfélaga, þó ekki fyrr en tveimur árum eftir greiðslu fyrsta iðgjalds. Hægt er að óska eftir mánaðarlegum eða árlegum greiðslum auk eingreiðslu. Viðbótarsparnaður 4%+2% skerðir ekki greiðslur Tryggingastofnunar. 

Eftirtaldar séreignartegundir skerða greiðslur Tryggingastofnunar, samkvæmt lögum sem tóku gildi 1, janúar 2023, nánar hér.

  • Frjáls séreign skyldusparnaðar: frá 60 ára er frjáls séreign laus til útgreiðslu, að vali sjóðfélaga, þó ekki fyrr en tveimur árum eftir greiðslu fyrsta iðgjalds. Hægt er að óska eftir mánaðarlegum eða árlegum greiðslum auk eingreiðslu.
  • Bundin séreign: frá 60 ára geta útgreiðslur bundinnar séreignar fyrst hafist en bundin séreign tryggir eftirlaun á fyrri hluta eftirlaunaáranna. Nánar í útgreiðslureglum ellilífeyris hér að ofan.
  • Tilgreind séreign: frá 62 ára geta mánaðarlegar útgreiðslur tilgreindrar séreignar fyrst hafist og skulu mánaðarlegar greiðslur dreifast til 67 ára aldurs. Eingreiðsla er þó heimil þegar tilgreind séreign fer undir viðmiðunarfjárhæð, 1.836.311 kr. (2025) og frá 67 ára er heimilt að greiða tilgreinda séreign í eingreiðslu, óháð fjárhæð, nema sjóðfélagi óski eftir öðru.  
  • Reikna dæmið hér.
  • Sækja um útgreiðslu hér.

Séreign greidd til sjóðfélaga vegna örorku.

Sjóðfélagar eru hvattir til að kynna sér þær lagabreytingar sem taka gildi 1. janúar 2023 og varða útgreiðslu séreignar og tekjutengingar TR, nánar hér.

  • Tilgreind séreign og frjáls séreign skyldu- og viðbótarsparnaðar: verði sjóðfélagi 10% öryrki eða meira getur hann óskað eftir útgreiðslu frjálsrar og tilgreindrar séreignar, þó ekki fyrr en tveimur árum eftir greiðslu fyrsta iðgjalds. Skulu greiðslur að lágmarki dreifast jafnt á sjö ár ef um 100% örorku er að ræða. Hægt er að óska eftir mánaðarlegum eða árlegum greiðslum. Eingreiðsla er þó heimil þegar tilgreind séreign/frjáls séreign fer undir viðmiðunarfjárhæð, 1.753.026 kr. (2024).
  • Bundin séreign: greiðist ekki út á grundvelli örorku. Örorkulífeyrisþegar sem náð hafa 60 ára aldri geta hins vegar hafið útgreiðslur bundinnar séreignar samhliða örorkulífeyri úr samtryggingu, á grundvelli aldurs, kjósi þeir það.
  • Sjá einnig útgreiðslureglur örorku- og barnalífeyris, hér.
  • Sækja um hér.

Séreign greidd til erfingja sjóðfélaga vegna andláts.

  • Erfðaséreign: við andlát sjóðfélaga verður öll séreign þ.e. frjáls, bundin og tilgreind séreign að erfðaséreign. Greiddur er tekjuskattur við útgreiðslu en hvorki erfðafjárskattur né fjármagnstekjuskattur.
    • Maki og börn erfa séreign: hafi hinn látni verið í hjónabandi við andlát öðlast maki og/eða börn rétt til helmings séreignar samkvæmt reglum erfðalaga en helmingur er skilgreindur sem hjúskapareign samkvæmt hjúskaparlögum og rennur því eingöngu til maka. Þetta þýðir að maki fær 2/3 af séreign og börn fá 1/3 af séreign þ.e. börn sem eru blóðskyld sjóðfélaga og kjörbörn hans (ættleidd börn), en ekki stjúpbörn eða fósturbörn. Ef barn sjóðfélaga er látið, erfa niðjar hins látna barns hlut þess. Þrátt fyrir framvísun kaupmála, erfðaskrár eða leyfis til setu í óskiptu búi er ekki heimilt að ráðstafa séreign öðruvísi en rakið er hér að ofan en lög nr. 129/1997 fela í sér tilgreinda sérreglu sem kveður á um að séreign erfist framhjá dánarbúi ef sjóðfélagi lætur eftir sig maka og/eða barn, sjá 2. málslið 4. mgr. 11. gr. og 2. málslið 2. mgr. 8. gr. Maki og börn öðlast um leið ráðstöfunarrétt yfir erfðaséreign og geta hvert um sig óskað eftir mánaðarlegum greiðslum, árlegum greiðslum, óreglulegum greiðslum eða eingreiðslu, eftir því hvað hentar hverjum og einum.
    • Maki erfir alla séreign: hafi sjóðfélagi verið í hjónabandi við andlát og lætur ekki eftir sig börn eða niðja. Erfðaréttur fellur niður við skilnað að borði og sæng sbr. 26. gr. erfðalaga. 
    • Börn erfa alla séreign: hafi sjóðfélagi ekki verið í hjónabandi við andlát. Börn erfa þá þann hlut sem maki hefði annars erft.
    • Séreign rennur í dánarbú: láti sjóðfélagi ekki eftir sig skylduerfingja þ.e. hvorki maka eða börn, þá rennur séreign til dánarbús sjóðfélaga. Greitt er í eingreiðslu inn á reikning dánarbús.
  • Höfnun erfðaséreignar: erfingjar, einn eða fleiri, geta hafnað/afsalað sér rétti til erfðaséreignar, áður en útgreiðslur hefjast. Hægt er að hafna til hagsbóta til hvaða skylduerfingja sem er. T.d. geta börn sem vilja að erfðaséreign renni óskipt til eftirlifandi maka hafnað sínum rétti en forsendan fyrir að maki fái allt er að öll börn hafni rétti. Höfnun er val, engum er skylt að hafna. Ófjárráða er óheimilt að hafna.
  • Reikna dæmið hér.
  • Sjá einnig útgreiðslureglur maka- og barnalífeyris, hér.
  • Sækja um hér.

Skipting uppsafnaðrar séreignar

Hjónum og sambúðaraðilum, bæði núverandi og fyrrverandi, er heimilt en ekki skylt að gera samninga sín á milli um skiptingu séreignar í Frjálsa, óski þau þess. Skiptingin gildir um frjálsa séreign viðbótar- og skyldusparnaðar, auk erfðaséreignar ef við á. Skipting getur að hámarki verið 50% en ekki er gerð krafa um gagnkvæma og jafna skiptingu. Fyrir þá sem vilja kynna sér stöðu sína í Frjálsa þá er einfalt að gera það í Arion appinu og á Mínum síðum Frjálsa.

Sækja má um hvenær sem er, aldur og heilsufar skipta ekki máli. Skipting helst óbreytt komi til skilnaðar eða sambúðarslita.

Algengar ástæður skiptingar séreignar:

  • Sem hluti af uppgjöri vegna skilnaðar en heimilt við öll tækifæri.
  • Getur stuðlað að skattahagræði þ.e. leitt til lækkunar tekjuskatts vegna betri nýtingar skattþrepa beggja aðila.
  • Séreign erfist til blóðskyldra og ættleiddra barna. Ef um stjúpbörn er að ræða getur skipting séreignar haft áhrif á skiptingu erfðaséreignar til barna.
  • Séreign erfist aðeins til hjúskaparmaka en hægt er að skipta uppsafnaðri séreign hvort sem aðilar eru hjón eða í sambúð.
  • Ef aðilar eru yngri en 60 ára er mikilvægt að kynna sér útgreiðslureglur því um þá séreign sem maki fær vegna skipta, gilda útgreiðslureglur vegna aldurs þ.e. laust frá 60 ára aldri. Um þá séreign sem erfist gilda útgreiðslureglur erfðaséreignar þ.e. laust frá andláti, óháð aldri.
  • Mikilvægt er að aðilar átti sig á áhrifum skiptingar á útgreiðslur og erfanleika áður en skipting er gerð og taki upplýsta ákvörðun.
  Skipting uppsafnaðrar séreignar
Hverju er skipt?
Frjálsri séreign og erfðaséreign, ef við á.
Hlutfall skiptingar Að hámarki 50%.
Hvernig skipting
 Ekki er gerð krafa um gagnkvæma og jafna skiptingu.
Hvaða tímabil? Ekki er horft á tímabil, skipting á við um alla uppsafnaða séreign nema annað sé tekið fram.
Hvenær sótt um? Hvenær sem er.
Hvar sótt um? Í þeim sjóði sem á að skipta.
Hvaða eyðublöð/fylgigögn?
 Samkomulag um skiptingu frjálsrar séreignar. Hjúskaparvottorð/sambúðarvottorð/hjónavígsluvottorð.
Er hægt að segja upp?
 Nei, ekki hægt að segja upp né láta ganga til baka með afturvirkum hætti.
Hvað gerist við skilnað? Skipting helst óbreytt nema aðilar geri samkomulag um annað og framvísi til sjóðsins.
Hvað gerist við andlát?
 Samningur heldur gildi sínu þ.e. skipting helst óbreytt. Séreign á nafni hins látna erfist 2/3 til maka og 1/3 til barna.
Er hagkvæmt að gera samning um skiptingu?
 Matsatriði samningsaðila, skoða erfðir, skatta o.fl.

 
Eyðublað fyrir skiptingu uppsafnaðrar séreignar:

  • Frjálsi – Samkomulag um skiptingu frjálsrar séreignar

Sumir skipta séreign samhliða skiptingu ellilífeyris, en aðrir gera annað hvort. Nánar um skiptingu ellilífeyris hér.

Endurgreiðsla iðgjalda til ríkisborgara utan samningsríkja við brottflutning frá Íslandi

  • Erlendir ríkisborgarar geta, skv. 4. mgr. 19. gr. laga nr. 129/1997, sótt um endurgreiðslu iðgjalda við brottflutning frá Íslandi að því gefnu að það sé ekki bannað skv. milliríkjasamningum sem Ísland er aðili að. Ísland er nú þegar með milliríkjasamninga við yfir þrjátíu ríki sem hér verða nefnd samningsríki þ.e. Bandaríkin, Bretland, Færeyjar, Kanada og EES ríkin, auk Sviss þ.e. öll EFTA- og ESB ríkin.
      
    • EFTA ríkin: Ísland, Noregur og Liechtenstein. Einnig Sviss vegna aðildar sinnar að Vadus samningi EFTA ríkjanna.
       
    • ESB ríkin: Austurríki, Belgía, Búlgaría, Danmörk, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Írland, Ítalía, Króatía, Kýpur (gríski hlutinn), Lettland, Litháen, Lúxemborg, Malta, Portúgal, Pólland, Rúmenía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svíþjóð, Tékkland. Ungverjaland, Þýskaland.
       
  • Sjóðfélagi sem er með ríkisborgararétt í samningsríki: ekki er heimilt að endurgreiða honum lífeyrissparnað sinn vegna brottflutnings frá Íslandi. Ef um tvöfalt ríkisfang er að ræða er ekki heimild til endurgreiðslu ef annað er innan samningsríkis. Ríkisföngin þyrftu bæði að vera utan samningsríkja til að endurgreiðsla sé heimil. Sótt er um í gegnum systurstofnun Tryggingastofnunar í búsetulandi þegar að útgreiðslu kemur.
     
  • Sjóðfélagi sem er ekki með ríkisborgararétt í samningsríki og er ekki að flytja til samningsríkis: heimilt er að endurgreiða honum lífeyrissparnað sinn vegna brottflutnings frá Íslandi. Þá er framlag sjóðfélaga og launagreiðanda endurgreitt með verðbótum, en án vaxta. Greiddur er tekjuskattur við útgreiðslu. Ef sjóðfélagi hefur öðlast svokallaðan rétt á framreikningi örorku (venjulega eftir 3 ár) getur endurgreiðsluhlutfallið lækkað.

  • Sækja um hér.

 

Reimbursement of nationals of non-contracting states when moving away from Iceland

  • Pursuant to Article 19 (4) of Act No. 129/1997 foreign nationals can apply for reimbursement of premiums when they move away from Iceland provided that this is not prohibited under international agreements to which Iceland is party.  Iceland currently has international agreements with more than 30 countries which here will be called contracting states.  The contracting states are the United States, the United Kingdom, the Faroe Islands, Canada and members of the EEA, plus Switzerland, i.e. all EFTA and EU states.
     
    • The EFTA member states: Iceland, Norway and Liechtenstein. Switzerland is also included by virtue of its being a party to the Vaduz convention of the EFTA states.
       
    • The EU member states: Austria, Belgium, Bulgaria, Croatia, Cyprus (Greek Cypriot administered area), the Czech Republic, Denmark, Estonia, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania, Luxembourg, Malta, the Netherlands, Portugal, Poland, Romania, Slovakia, Slovenia, Spain, and Sweden.
       
  • A fund member who is a national of a contracting state: it is not permitted to reimburse the fund member their pension savings when moving away from Iceland. In the case of dual nationality, it is not permitted to reimburse the fund member if one nationality is a contracting state and the other is not.  The nationalities both need to be non-contracting states for reimbursement to be permitted. Applications are made through the sister institute of the Icelandic Social Insurance Administration in the country of residence when it is time to make payment.
     
  • A fund member who is not a national of a contracting state and who is not moving to a contracting state: it is possible to reimburse the fund member their pension savings when moving away from Iceland. In such case, the contribution of fund members and employers will be reimbursed with inflation compensation, but without interest.  Income tax is payable on payouts. If the party in question has acquired the right to extrapolate disability rights (usually after 3 years) the reimbursed amount might be lower.
     
  • Apply here.

Spurt og svarað

Skipting ellilífeyris

Hægt er að gera samning um skiptingu ellilífeyris með maka/sambúðaraðila og þarf sú skipting að vera gagnkvæm og jöfn. Um er að ræða þrennskonar skiptingu:

  • Skipting áunninna réttinda - samkomulag um að uppsöfnuð ellilífeyrisréttindi renni að hluta til að mynda sjálfstæð ellilífeyrisréttindi fyrir maka og skerðast þá réttindi sjóðfélaga sem því nemur.
  • Skipting framtíðarréttinda - samkomulag um að iðgjald sjóðfélaga renni að hluta til að mynda sjálfstæð réttindi fyrir maka/sambúðaraðila og hluta til að mynda sjálfstæð réttindi fyrir sjóðfélaga.
  • Skipting ellilífeyrisgreiðslna - samkomulag um að nú þegar hafnar ellilífeyrisgreiðslur renni að hluta til maka/sambúðaraðila og hluta til sjóðfélaga.

Ítarlegri upplýsingar um skiptingu ellilífeyris er að finna hér.

Nánari upplýsingar og umsóknareyðublöð um skiptingu ellilífeyrisréttinda má finna inn á vefsvæði Landssamtaka lífeyrissjóða.

Hvaða réttindi ávinn ég mér með því að greiða í samtryggingu?

Samtrygging er greidd út vegna aldurs, örorku og andláts sjóðfélaga. Í samtryggingu mynda iðgjöld ekki sjálfstæða erfanlega eign heldur veita þau ákveðin réttindi. Iðgjöldi fara í sameiginlegan sjóð. Sumir fá meira úr honum en þeir hafa lagt til, aðrir minna, svipað og tíðkast með aðrar tryggingar. Samtrygging tryggir eftirlaun, maka-, barna- og örorkulífeyri og eru réttindi til lífeyris óháð kyni, heilsufari, hjúskaparstöðu og fjölskyldustærð.

Til samanburðar er séreign að fullu erfanleg. Séreign getur verið frjáls séreign, bundin séreign og tilgreind séreign vegna skyldullífeyrissparnaðar og frjáls séreign vegna viðbótarlífeyrissparnaðar.

Til upplýsingaþ á tryggir bundin séreign sjóðfélögum Erfanlegu leiðarinnar eftirlaun fyrri hluta eftirlaunaáranna en samtrygging á seinni hluta eftirlaunaáranna.

Ef ég á lífeyrisréttindi í mörgum sjóðum, á ég að sækja um í þeim öllum?

Langflestir greiða í fleiri en einn lífeyrissjóð yfir starfsævina. Ástæðuna má rekja til þess að kjara- og ráðningarsamningar kveða oft á um í hvaða lífeyrissjóð skuli greiða og því er ekki alltaf frjálst val um lífeyrissjóð. Lífeyrisréttindi tapast ekki þó þau séu á víð og dreif en ekki er heimilt að flytja lífeyrisréttindi á milli lífeyrissjóða.

Lífeyrissjóðir á Íslandi hafa gert með sér samkomulag sem einfaldar umsóknarferlið til muna. Sjóðfélagi sækir um útgreiðslu lífeyris í einum lífeyrissjóði, þeim sjóði sem greitt var til síðast. Sá sjóður sendir umsókn og fylgigögn, ef við á, á aðra sjóði, svo að útgreiðslur hefjist úr þeim einnig, óski sjóðfélagi ekki eftir öðru.

Samkomulagið gildir um eftirlaun, maka-, barna- og örorkulífeyri en sjálfur þarf sjóðfélagi að sækja um séreign hjá öllum þeim sjóðum sem hann á séreign í.

Frjálsi áframsendir umsókn um eftirlaun úr Frjálsi leiðinni og Tryggingaleiðinni en ekki úr Erfanlegu leiðinni þar sem bundin séreign tryggir eftirlaun á fyrri hluta eftirlaunaára.

Hver er tekjuskattur og persónuafsláttur ársins 2025?

Dæmi 1: hjá þeim sem er með 0 kr. í aðrar tekjur skattleggst 1.400.000 kr. eingreiðsla svo:

  • Fyrstu 472.005 kr. skv. skattþrepi 1 um 31,49%.
  • Næstu 853.121 kr. skv. skattþrepi 2 um 37,99% þ.e. 472.006 kr. - 1.325.127 kr.
  • Síðustu 74.872 kr. skv. skattþrepi 3 um 46,29% þ.e. allt umfram 1.325.127 kr.

Dæmi 2: hjá þeim sem er með 300.000 kr. í aðrar tekjur skattleggst 1.400.000 kr. eingreiðsla svo:

  • Fyrstu 172.005 kr. skv. skattþrepi 1 um 31,49%.
  • Næstu 853.121 kr. skv. skattþrepi 2 um 37,99% þ.e. 472.006 kr. - 1.325.127 kr.
  • Síðustu 374.874 kr. skv. skattþrepi 3 um 46,29% þ.e. allt umfram 1.325.127 kr.

Sjóðnum er óheimilt að skattleggja meira en 472.005 kr. skv. skattþrepi 1 og 853.121 kr. skv. skattþrepi 2 í hverjum mánuði.
Skattleysismörk lífeyrisgreiðslna 2025: sá sem tekur út 218.136 kr. lífeyrisgreiðslu og nýtir 100% persónuafslátt greiðir 0 kr. í skatt og fær 218.136 kr. inn á reikning sinn.
Sá sem nýtir mánaðarlegan persónuafslátt sinn 100% vegna lífeyrisgreiðslna fær 68.691 kr. hærri lífeyrisgreiðslu inn á reikninginn sinn.

Heimilt er að nýta persónuafslátt maka. Einnig látins maka í allt að 9 mánuði frá andlátsmánuði.

Meira um skattamál á skatturinn.is

Hver er viðmiðunarfjárhæð fyrir eingreiðslu séreignar?

Viðmiðunarfjárhæð fyrir eingreiðslu séreignar breytist í hlutfalli við vísitölu neysluverðs í janúar ár hvert og er 1.836.311 kr. fyrir árið 2025. Fjárhæðin gildir um frjálsa séreign vegna örorku og bundna séreign vegna aldurs. Einnig um tilgreinda séreign vegna örorku og aldurs. 

Ætti að óska eftir útgreiðslu ef ekki þarf að nota séreignina?

Það er frjálst að taka séreign út um leið og útgreiðslureglur leyfa, en almennt er ekki skattalega hagkvæmt að taka út séreign til þess eins að færa yfir á annað sparnaðarform. Ástæðan er sú að hvorki er greiddur fjármagnstekjuskattur af ávöxtun séreignar né erfðafjárskattur við fráfall. Auk þess er ekki hægt að ganga að séreign vegna fjárhagslegra skuldbindinga líkt og gildir um flestar aðrar eignir.

Það er hins vegar skynsamlegt að skoða hvort breyta ætti um fjárfestingarleið, þ.e. flytja séreignina í áhættuminni leið, ef við á. 

Þó er um að gera að taka skerðanlega séreign út áður en greiðslur hefjast frá Tryggingastofnun, sumir kjósa jafnvel að lifa á skerðanlegri séreign um tíma áður en greiðslur frá TR hefjast. 

Getur inneign hækkað eða lækkað eftir að sótt er um útgreiðslu?

Inneign getur hækkað/lækkað í samræmi við breytingu á gengi sjóðsins frá þeim degi sem sótt er um þar til útgreiðslur eiga sér stað.

Hvernig virkar ævilínan þegar kemur að útgreiðslu?

Sé sjóðfélagi í Ævilínu flyst inneign hans í áhættuminnstu leiðina þ.e. í Frjálsa 3 þegar ein útgreiðsla hefur átt sér stað. Iðgjöld sem berast eftir að útgreiðsla er hafin, bókast í Frjálsa 3.

Í hvaða fjárfestingarleið er erfðaséreign ráðstafað?

Þegar erfðaeign er flutt yfir á lífeyrissparnað erfingja er henni ráðstafað í Ævilínu samkvæmt aldri erfingja, nema erfingi hafi átt inneign fyrir í annarri fjárfestingarleið, þá er erfðaeign flutt í þá fjárfestingarleið. Í tilfellum Ævilínu, flyst inneign hans í áhættuminnstu leiðina, þ.e. Frjálsa 3, þegar ein útgreiðsla hefur átt sér stað.